Het wordt vaak vergeten: de herbewapening van Europa is ook een economisch megaproject. Voor Belgische defensiebedrijven is het van buitengewoon belang om de miljardengolf niet te missen.
“Het is een nieuwbouw van zesduizend vierkante meter, over twee verdiepingen. Bovenaan komt ook een nieuwe kantine. Je moet je mensen verzorgen. Het dak is verstevigd om ervoor te zorgen dat het onze radars kan dragen. Die wegen tien ton en worden altijd eerst hier uitgetest.”
Jan Bonte is een tevreden CEO. Zijn bedrijf Advionics doet het goed. Als erfgenaam van de Belgische dochter van Siemens heeft het zich door de jaren heen op de productie van radars gefocust. Nu Europa zich herbewapent, stijgt ook de vraag naar die technologie. Het bewijs hiervan is de nieuwbouw die naast de fabriekshal van Advionics in Oostkamp verrijst.
“Advionics werkt voor een belangrijk stuk rond defensie, maar we zien onszelf toch vooral als een technologiebedrijf”, vertelt Bonte. “Wat wij leveren is zogeheten hoogfrequente elektronica. Die kan dienen voor radars op fregatten of de communicatie tussen gevechtsvliegtuigen, maar ook voor de sensoren in auto’s of protonentherapie bij de behandeling van kankerpatiënten.”
Het stokpaardje van Advionics is een nieuwe radarantenne. Die hoeft niet meer in rondjes te draaien, zoals zijn traditionele tegenhanger. “Dit is bijvoorbeeld interessant voor de tracking van vliegtuigen. Nu valt je signaal steeds enkele seconden weg door de beweging van de radar.” Onlangs zijn fregatten van de Duitse marine met de nieuwe antennes uitgevaren.
Trump
Advionics heeft vandaag goed tweehonderd werknemers, maar wil dus groeien. Nu Amerikaans president Donald Trump zijn thuisland meer dan ooit naar China laat kijken, moet Europa zichzelf kunnen beschermen. Snel. De nieuwe NAVO-norm betekent dat de lidstaten hun jaarlijkse militaire uitgaven moeten verdrievoudigen: van 325 naar 900 miljard euro tegen 2035.
Politiek leeft de hoop dat Belgische bedrijven kunnen meesurfen op deze miljardengolf. Maar na tachtig jaar vrede rest ons land nog slechts een bescheiden defensie- en wapenindustrie. FN Herstal is de enige internationale speler. Zeker in Vlaanderen gaat het vooral om kmo’s die de defensiereuzen van het continent – concerns zoals RheinMetall en Thales – beleveren.
Sowieso is elke economische return van onze eigen herbewapening welgekomen. Het nieuwe investeringsplan voor het Belgisch leger voorziet voor 34 miljard euro bestellingen tegen 2035. Zoveel mogelijk van dit geld terugvloeien, maar dat zal dus niet eenvoudig zijn. Alleen al opschaling lijkt een probleem. Het orderboek van Advionics zit bijvoorbeeld stampvol.
Bonte: “Wij hebben drie dingen nodig voor opschaling. Eén: mensen. Bij ons vaak met fijne motoriek, vooral vrouwen zijn dat dan. Je moet als man eens een hele dag met een pincet in je hand door een microscoop kijken (lacht). Twee: machines. Daarin proberen we te investeren. Drie: ruimte. Daarom plaatsen we nu een gebouw bij. Tegen eind dit jaar zal het klaar zijn.”
Bonte hamert voorts op het belang van de kwaliteit van het onderwijs. Zoals zoveel bedrijfsleiders is hij dag en nacht op jacht naar nieuwe werknemers. Zijn slogan: jouw talent blijft niet onder de radar! “Een goede scholing is het beginpunt. We moeten ervoor zorgen dat genoeg van onze jongeren de STEM-opleidingen volgen en dat ook de kwaliteit van wie afstudeert hoog is.”
Verdubbelen
Volgens Agoria, de koepel van onze technologiebedrijven, kan de eigen defensie- en wapenindustrie de komende acht jaar minstens verdubbelen in omvang. Tot meer dan 10 miljard euro aan omzet per jaar dus. Al moeten er dan wel nog hindernissen genomen worden. Zo zijn banken en universiteiten klassiek (heel) terughoudend om samen te werken met de sector.
Bij banken en universiteiten merkt Acket een voorzichtige Zeitenwende. “We hebben bijvoorbeeld meer en meer contacten met onderzoekscentra zoals Imec en Flanders Make. Er wordt veel geld vrijgemaakt en natuurlijk groeit de interesse dan meteen. Ook banken zijn financieel sneller gerustgesteld.”
De inschatting van Acket lijkt niet verkeerd. Zo is Deutsche Bank naar eigen zeggen “vereerd” om 1,2 miljard euro aan leningen te voorzien voor “de weerbaarheid van Europa”. De bank heeft sinds kort een speciaal team opgericht rond defensie. Ook ING heeft al gemeld dat interne richtlijnen rond militaire investeringen van ‘nee, tenzij’ naar ‘ja, tenzij’ veranderd zijn.
Minister van Defensie Theo Francken reist ondertussen de wereld af om de eigen defensiebedrijven een handje toe te steken. Hij is de voorbije acht maanden onder meer in Oekraïne, Nederland, Frankrijk, de Verenigde Staten en India geweest. Deze week was Turkije aan de beurt. Francken rekent op een intentieverklaring met Ankara over een samenwerking rond defensie.
“Turkije is een sleutelspeler in de wereldwijde defensie-industrie, organiseert volgend jaar de NAVO-top en we willen onze samenwerking verder verdiepen”, reageert Francken. Het land is onder meer de thuis van het gerenommeerde dronebedrijf Baykar. Een technologie waar ons land voortaan volop wil inzetten. België staat al behoorlijk sterk rond onderwaterdrones.
SCAF
Ook premier Bart De Wever spant zich in. Bijvoorbeeld door op het Europese niveau tegen versnippering te pleiten. Nu houden de grootmachten elk hun eigen industrie in stand. In de toekomst moeten veel meer gezamenlijke projecten het levenslicht zien. Zo kunnen de kleintjes mee profiteren van de herbewapening. Anders dreigt voor hen een economisch verliesverhaal.
Het bekendste voorbeeld van die versnippering is de turbulente ontwikkeling van het zogeheten Europese gevechtsvliegtuig van de toekomst: SCAF. Frankrijk en Duitsland liggen in de clinch over de verdeling van de contracten. België is sinds 2023 waarnemer in het project. De kans is reëel dat ons land binnenkort instapt in de ontwikkeling. Als die tenminste nog doorgaat.
“De Europese herbewapening is nog maar op gang gekomen, maar toch merk je dat die nationale reflex sterk blijft in de grote Europese landen”, vertelt Yf Reykers (UMaastricht). “Het wordt echt een werk van lange adem om de samenwerking te verbeteren. Eigenlijk moet men in Europa op een bepaald moment zeggen: wie gaat nu wat doen? Maar dat ligt heel gevoelig.”
Reykers verwijst naar de uitspraken van Eric Trappier, de eigenzinnige topman van Dassault, de Franse vliegtuigfabrikant achter SCAF. “Die zegt nu dat hij niet inziet waarom wij aan de ontwikkeling van het toestel zouden mogen deelnemen. Hij is nog boos vanwege onze bestelling van de F-35.”
Om ervoor te zorgen dat België vruchten plukt van het prille ‘defensietijdperk’ van Europa moeten we volgens Itinera “durven vooroplopen in plaats van achterop te hinken”. De denktank bepleit in een recent rapport een “verkort traject” naar 3 procent van het bbp voor defensie. Dit komt overeen met 10 miljard euro extra per jaar. Alleen zo kan ons land aansluiting vinden bij de Europese kopgroep en zijn plaats aan de ‘volwassenentafel’ afdwingen.
Gevaar
Terug naar Advionics in Oostkamp. Met de ethische vragen bij de snelle heropleving van de eigen defensie- en wapenindustrie. “In mijn eigen omgeving merk ik de omslag”, zegt Bonte. “Vroeger werd je weleens met de nek aangekeken. Maar dat negatieve beeld is aan het verdwijnen.”
Bonte verbindt de economie met de geopolitiek. “Het is belangrijk dat Europa onafhankelijker wordt. En dan moet je jezelf kunnen beschermen en dus je eigen industrie hebben in plaats van al je bestellingen in de VS te plaatsen. Wij staan klaar, ook in eigen land. Als Duitse fregatten onze radarantennes krijgen, dan moet dat misschien ook lukken voor de nieuwe Belgische fregatten?”
“Veel staten gebruiken de oorlog in Oekraïne als een rookgordijn om de aanvulling, uitbreiding en modernisering van het eigen wapenarsenaal te rechtvaardigen”, staat te lezen in een rapport van ngo Transnational Institute. Volgens de denktank worden hierbij de bestaande regels rond wapenhandel omgebogen of genegeerd, “wat leidt tot ongebreideld militarisme”.
“Het grootste gevaar ligt volgens mij elders”, zegt professor Reykers. “We gaan de komende jaren buitengewoon veel geld uitgeven aan de Europese defensie. Maar heel die herbewapening zal pas echt succesvol zijn als die steunt op een bijhorende Europese industrie. Anders is er straks weinig veranderd.”
Volgens Acket zal de groei van de defensie- en wapenindustrie uiteindelijk de hele samenleving ten goede komen. “Als je internet gebruikt, dan profiteer je van een technologie die zijn wortels heeft in militair onderzoek. Idem als je een kom soep in je microgolfoven opwarmt. Het gaat hier om onze veiligheid, maar op termijn zullen we veel meer winnen bij deze investeringen.”
Bron: De Morgen: ‘Je moet als man eens een hele dag door een microscoop kijken’: de comeback van de Belgische defensie- en wapenindustrie | De Morgen